Het brein herstelt mee: hoe neuroplasticiteit ons perspectief op herstel radicaal verandert.
Fotocredit: iStock Images
Van fixen naar verbinden
In een tijd waarin burn-out, chronische stress en aanhoudende lichamelijke klachten steeds vaker voorkomen, wordt herstel nog te vaak gezien als een lineair proces: van klacht naar oplossing. Het dominante model blijft medisch of psychologisch, vaak fragmentarisch. Maar wat als we het brein zelf serieus nemen als bondgenoot in het herstelproces? Wat als het zenuwstelsel – mits op de juiste manier benaderd – zelf het pad naar herstel helpt banen?
Recente inzichten uit de neurowetenschappen tonen overtuigend aan: herstel is niet het gevolg van symptoombestrijding, maar van diepgaande reorganisatie. Neuroplasticiteit, het vermogen van het brein om zich levenslang aan te passen en te vernieuwen, vormt hierin de sleutel.
Neuroplasticiteit: herstel is geen toeval, maar biologie
Het idee dat het brein zich ontwikkelt tot een bepaald punt en daarna statisch wordt, is achterhaald. Neurobiologische studies tonen dat ons brein zich vanaf de baarmoeder tot aan de dood blijft vormen – afhankelijk van wat we doen, voelen, denken en ervaren. Stress, trauma, maar óók verbinding, beweging en betekenisvolle ervaringen laten letterlijk sporen na in onze neurale netwerken.
Daarmee is herstel geen vage belofte, maar een biologisch gegeven – mits we het juiste klimaat scheppen. Neuroplasticiteit vraagt niet om nog een cognitieve interventie, maar om geïntegreerde prikkels: via het lichaam, de omgeving én het innerlijke leven.
Herstel is meer dan symptoombestrijding
Veel behandelingen richten zich nog steeds op het wegnemen van symptomen: vermoeidheid, pijn, angsten, somberheid. Maar deze symptomen zijn geen storingen – het zijn signalen. Signalen van een systeem dat uit balans is geraakt. Een systeem dat pas herstelt wanneer hoofd, lichaam en omgeving weer in verbinding worden gebracht.
Binnen REAKIRA Herstelacademie hebben we daarom een nieuw herstelmodel ontwikkeld. Geen standaardinterventies, maar een transdisciplinair residentieel programma waarin deelnemers in vier weken tijd een ‘snelkookpan van heling’ ondergaan: lichaamsgericht werk, contextuele therapie, voeding, natuur, systeemwerk, emotionele integratie en medische verdieping. Gemiddeld ontvangen deelnemers meer dan 80 uur aan directe begeleiding per traject. Het resultaat? Niet zelden zien we dat iemand die maandenlang ziek thuiszat na vier weken weer perspectief voelt — en binnen zes weken volledig terugkeert in het werkzame leven. Niet vanuit druk, maar vanuit herwonnen regie.
Het lichaam als toegangspoort tot herstel
Bij REAKIRA gebruiken we het lichaam als startpunt voor herstel. Niet het hoofd, maar het lijf weet vaak als eerste wat nodig is. Spanning, onveiligheid en trauma manifesteren zich lichamelijk — en het is pas wanneer het lichaam ontspant, dat het brein zich kan reorganiseren. Door ademwerk, beweging, aarding en lichaamsgerichte therapie creëren we toegang tot het autonome zenuwstelsel en daarmee tot herstel op diepere niveaus.
Holarchisch ontwikkelingsmodel: herstel als trap van groei
In onze aanpak maken we gebruik van het holarchisch ontwikkelingsmodel. Elk niveau van menselijke ontwikkeling bouwt voort op de vorige laag: van overleving en veiligheid, via verbinding en zelfbewustzijn, naar betekenis en transpersoonlijke groei. Wanneer herstel stokt, onderzoeken we waar in deze ‘ladder’ de blokkade zit — en wat nodig is om de volgende trede te kunnen nemen. Herstel is daarmee niet slechts het verdwijnen van klachten, maar een groeiproces in bewustzijn, zelfzorg en levensoriëntatie.
De rol van het brein in dit herstelproces
Neurowetenschappelijke modellen maken duidelijk hoe deze snelle en duurzame veranderingen kunnen ontstaan:
1. Neuroplasticiteit vraagt om ervaring, niet alleen inzicht
Het brein verandert niet door te wéten dat iets anders moet, maar door het herhaaldelijk te ervaren. Daarom zijn herhaling, variatie en lichaamsgerichte oefeningen essentieel. Door nieuwe ervaringen daadwerkelijk te voelen en te belichamen, worden andere zenuwbanen actief, en ontstaan er structureel nieuwe verbindingen.
2. Herstel vraagt om integratie
Verandering ontstaat als meerdere systemen tegelijkertijd worden aangesproken. Dat betekent: voeding én emotie. Relaties én fysieke beweging. Zingeving én structuur. Alleen als we alle relevante gebieden van het leven adresseren, verandert ook het brein.
3. Emotionele betrokkenheid versterkt verandering
Sterke emoties, wanneer ze veilig worden gereguleerd, versterken de mate waarin ervaringen in het brein worden verankerd. In een veilige therapeutische context wordt zelfs pijn een bron van verandering. Niet voor niets zien we dat mensen zich na diep emotioneel werk vaak letterlijk lichter voelen.
4. Het lichaam is de toegangspoort tot het brein
Lichaamswerk blijkt een directe ingang te zijn tot het autonoom zenuwstelsel. Door te vertragen, te ademen, te aarden en het lichaam als kompas te leren gebruiken, ontstaat er toegang tot diepere lagen van het brein — daar waar angst, paniek of vastzittende overtuigingen zijn opgeslagen.
5. De omgeving als helende factor
Het brein floreert in omgevingen die veiligheid, structuur én autonomie bieden. Natuur, ritme, warme relaties en betekenisvolle activiteiten hebben niet alleen een psychologisch, maar ook een biologisch effect op herstel.
Wat werkt, en waarom?
Onderstaande tabel geeft inzicht in de werkzame principes van brein- en herstelgericht werken zoals toegepast binnen REAKIRA:
Conclusie: herstel begint met vertrouwen in verandering
Wat de wetenschap ons leert, is dat herstel niet start bij de behandeling van een klacht, maar bij het vertrouwen dat het brein – en daarmee de mens – kan veranderen. Wanneer we alle lagen van de mens aanspreken, van cel tot ziel, van lichaam tot systeem, ontstaat er ruimte voor echte beweging.
REAKIRA biedt geen belofte van perfectie, maar van mogelijkheid. We creëren een bedding waarin mensen zichzelf opnieuw leren ervaren – niet als probleem dat moet worden opgelost, maar als mens die opnieuw mag verbinden.
Of, zoals één van onze deelnemers het onlangs verwoordde: “Ik kwam binnen met een burn-out. Alles leek stil te staan. Maar binnen vier weken voelde ik weer stroming. En na zes weken werkte ik weer volledig. Niet omdat ik moest, maar omdat ik kon.”
Dát is het effect van herstel dat samenkomt – en dat begint in het brein.
Herstel met lef. Groei met Visie!
Gezonde groet,
Dr. Jeroen de Jong
Founder | DGA
Bronnen
Abate, C. (2024). Harnessing Neuroplasticity: The Key to Brain Injury Recovery. Journal of Clinical Neurobiology, 4(1).
Bontinck, J., den Hollander, M., Kaas, A. L., Timmers, I., & de Jong, J. R. (2022). Individual patterns and temporal trajectories of changes in fear and pain during exposure in vivo: A multiple single-case experimental design in patients with chronic pain. Journal of Clinical Medicine, 11(5), 1360. https://doi.org/10.3390/jcm11051360
Henley, M. (2025, February 28). Neuroplasticity and CBT: How Trauma Reshapes the Brain and How Therapy Rewires It. Animosanopsychiatry.com.
Timmers, I., van de Ven, V. G., Vlaeyen, J. W. S., Smeets, R. J. E. M., Verbunt, J. A., Kaas, A. L., & de Jong, J. R.(2021). Corticolimbic circuitry in chronic pain tracks pain intensity relief following exposure in vivo. Biological Psychiatry: Global Open Science, 1(1), 28–36. https://doi.org/10.1016/j.bpsgos.2021.06.002
Timmers, I., de Jong, J. R., Goossens, M., Verbunt, J. A., Smeets, R. J., & Kaas, A. L. (2019). Exposure in vivo induced changes in neural circuitry for pain-related fear: A longitudinal fMRI study in chronic low back pain. Frontiers in Neuroscience, 13, 917. https://doi.org/10.3389/fnins.2019.00917
Timmers, I., Kaas, A. L., Quaedflieg, C. W. E. M., Biggs, E. E., Smeets, T., & de Jong, J. R. (2018). Fear of pain and cortisol reactivity predict the strength of stress‐induced hypoalgesia. European Journal of Pain, 22(7), 1291–1303. https://doi.org/10.1002/ejp.1196
McCormack, M., et al. (2022). Nature-based interventions to promote health for people with stress related illness: An integrative review. PMC.
McKay, S. (2021). Battle brain: How trauma, stress & anxiety change the brain and what you can do to help. Retrieved from https://drsarahmckay.com/battle-brain/
McKay, S. (2020). What actually is neuroplasticity? Retrieved from https://drsarahmckay.com/what-actually-is-neuroplasticity/
McKay, S. (2019). The neuroscience of living your dream life. Retrieved from https://www.thedreamlifestore.com/blogs/news/the-neuroscience-of-living-your-dream-life-with-dr-sarah-mckay